Nguồn kinh phí biện tế phẩm trong hoạt động tế lễ từ thế kỷ XIX đến trước Cách mạng tháng Tám năm 1945: Trường hợp lễ Cầu phúc tỉnh Hà Đông

Tóm tắt

Làng xã Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám là một tổ chức có sự gắn kết khá chặt chẽ và có phần cục bộ, mang đặc điểm kinh tế chủ yếu là tự cung tự cấp. Với số lượng lễ tiết dày đặc trong năm, tế tự đã trở thành một hoạt động cộng đồng phổ biến nhất trong làng xã. Kinh phí chi dùng cho tế tự, bởi thế, cũng là một trong những nguồn chi lớn nhất. Bài viết này dựa trên cơ sở thông tin từ các văn bản tục lệ Hán Nôm hiện lưu trữ ở Viện Nghiên cứu Hán Nôm và Viện Thông tin Khoa học xã hội để tìm hiểu kinh phí biện tế phẩm trong tiết Cầu phúc (cầu thần ban phúc), với hai nguồn chủ yếu là tập thể (đại diện là giáp và công điền); cá nhân (đại diện là chức sắc và lềnh¹ cày công điền). Kết luận được rút ra là, các làng xã thường chỉ huy động một nguồn kinh phí (tập thể hoặc cá nhân); tế phẩm huy động từ nguồn cá nhân thường có giá trị kém hơn nguồn tập thể; trong nguồn kinh phí tập thể, giáp là đối tượng phải chịu trách nhiệm chính, trong nguồn cá nhân, những người phải chịu trách nhiệm chính là lềnh.